آشنایی با گرایش های مختلف رشته زیست شناسی

زیست شناسی سلولی و مولکولی

• هدف و ماهیت:

زیست شناسی علمی زیباست به گستردگی حیات. زیست شناسی علم شناخت موجودات زنده و تعامل آنها با محیط پیرامون است.

در زیست شناسی سلولی ملکولی،سلول به عنوان واحد بنیادی تشکیل دهنده‌ی حیات مورد مطالعه قرار می گیرد و نقش مهمترین ملکولهای آن – RNA، ،DNA، و پروتئین‌ ها – و روند پروتئین سازی بررسی می شود.

رشته سلولی ملکولی در زیست شناسی مدرن از جایگاه ویژه و ممتازی برخورداری است و این رشته است که محققین زبده را برای کار در تحقیقات مربوطه در حوزه های مختلف پزشکی‌، بیوشیمی‌، ژنتیک‌، بیوتکنولوژی‌، مهندسی‌ ژنتیک‌، اصلاح‌ نباتات‌، شیلات‌ و دام‌ و نظایر آن تربیت‌ می‌کند.

رشته زیست شناسی سلولی مولکولی در حال حاضر در 5 گرایش بیوشیمی، زیست فناوری(بیوتکنولوژی)، ژنتیک، علوم سلولی ملکولی و میکروبیولوژی در مقطع کارشناسی ارایه می شود .

برای موفقیت در گرایش‌های‌ مختلف‌ زیست‌شناسی‌ سلولی‌ و مولکولی‌ علاوه بر شرایط عمومی و مشترک همه رشته ها، علاقه مندی به‌ کارهای‌ آزمایشگاهی‌ ضروری است؛ چرا که عمده وقت متخصص این رشته در آزمایشگاه‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌ سپری می شود و علاوه بر آن ماهیت بسیاری از فعالیت های معمول او – نظیر استخراج‌ RNA از یک‌ بافت‌ – نیازمند صرف زمان طولانی است.

مهمترین‌ مولکول‌هایی‌ که‌ در حیات‌ سلول‌ مؤثر هستند، RNA,DNA و پروتئین‌ها می‌باشند. DNA مرکز ذخیره‌ اطلاعات‌ و صدور فرمان‌های‌ سلول‌، RNA وظیفه‌ انتقال‌ این‌ فرمان‌ها و پروتئین‌ مسؤولیت‌ اجرای‌ این‌ فرمان‌ها را بر عهده‌ دارند. در زیست‌شناسی‌ سلولی‌ و مولکولی‌ چگونگی‌ این‌ فعالیت‌ها بررسی‌ می‌شود.

• توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:

در گرايش هاي مختلف زيست شناسي سلولي و مولکولي بايد علاقه مند بود و صبر و پشتکار داشت تا بتوان طعم شيرين موفقيت را چشيد. همچنين دانشجو بايد حافظه خوبي داشته و در دروس شيمي، رياضي و فيزيک قوي باشد و در نهايت لازم است که به کارهاي آزمايشگاهي علاقه مند باشد. براي مثال يکي از کارهايي که به طور معمول در آزمايشگاه علوم سلولي و مولکولي انجام مي گيرد، استخراج RNA از يک بافت است که حداقل زمان لازم براي اين کار 5 ساعت مي‌باشد.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:

امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکتری وجود دارد.

• بازار کار:

فارغ التحصیلان این رشته امکان فعالیت در مراکز زیر را دارند:

الف) مراکز تحقيقاتي‌ مانند انستيتوپاستور، مرکز تحقيقات‌ ژنتيک‌، مرکز تحقيقات‌ بيوشيمي‌ و بيوفيزيک‌ و مراکز تحقيقاتي‌ دانشگاهي‌

ب) ايجاد شرکت‌ خصوصي‌ سازنده‌ مواد اوليه‌ آزمايشگاه‌هاي‌ علوم‌ سلولي‌ و مولکولي

• دروس اختصاصی رشته زیست شناسی سلولی – مولکولی
• بیوشیمی
• ژنتیک
• میکروبیولوژی
• ویروس شناسی
• زیست شناسی گیاهی
• تکامل
• اکولوژی
• زیست شناسی جانوری
• بیوفیزیک
• زیست شناسی پرتوی
• فیزیولوژی جانوری
• فیزیولوژی گیاهی
• بیوشیمی فیزیک
• و…..

زیست شناسی

هدف و ماهیت:

مکان زیست انسان‌ها به مطالعه نیاز دارد، و مطالعه و تحصیل در این رشته به صورت تخصصی دارای گرایش‌های گوناگونی شده است و این گوناگونی ها تابع انواع و اقسام مختلف موجودات و زیستگاه‌های مختلفی است که در جهان خلقت موجود می باشد.گیاهان، جانوران، سلول‌ها، دریا و سایر موجودات برخی از گرایش‌های این رشته را تشکیل می‌دهند، گرایش‌های رشته زیست‌شناسی عمومی جهت دبیری زیست‌شناسی عبارت است از: علوم گیاهی ، دبیری، عمومی، علوم جانوری ، دریا. رشته زیست شناسی سلولی ملکولی نیز در گرایش‌های ،ژنتیک و بیوشیمی و بیوفیزیک ،علوم سلولی و ملکولی میکروبیولوژی عرضه میشود.

در رشته زیست‌شناسی سلولی ملکولی و زیست شناسی عمومی هر کدام در طول ۴ سال عرضه می‌گردد.

بخشی از این میکروارگانیسم ها هستند که با ایجاد انواع بیماریهای عفونتی زندگی بشر را به خطر می اندازند مانند “ابولا” که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد کشت و یا “ایدز” که بشر را تا آستانه سال ۲۰۰۰ عاجز و ناتوان کرده است. بی شک نمی توان به نقش مهم میکروارگانیسمها در هستی اعتنا نداشت و از اهمیت کاربرد رشته زیست شناسی که به عنوان بررسی میکروارگانیسم ها می پردازد، غافل ماند.

اما میکروارگانیسمها که اساس علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند، چه هستند؟میکروارگانیسم ها موجودات ریز ذره بینی مانند: ویروسها، باکتریها، قارچهای میکروسکوپی و ژرتوزوئرها هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند.

دانش میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به مطالعه میکروارگانیسم ها می پردازد. در این علم ارتباط میکروارگانیسم ها با خودشان و ایضا با موجودات عالی تر مانند ادم ، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.

اهمیت این رشته با توجه به احتیاج صنایع غذایی و تخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز سازمان های محیط زیست و مبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دام پروری،، نیاز دانشگاه ها به مدرس و محقق نیاز علوم پزشکی و دارویی و … به خوبی روشن می شود.

• توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:

دانشجوی این رشته باید در درس زیست شناسی خصوصا در بخشهایی که به علوم سلولی مولکولی می پردازد و شیمی قوی و توانا باشد.

صبر و حوصله و عشق و علاقه چهار نکته اساسی برای موفقیت در رشته میکروبیولوژی است که تمام استادان و دانشجویان این رشته به آن اشاره می کنند زیرا تحقیق در آزمایشگاههای میکروبیولوژی و کشت دادن یک میکروب نیازمند صبر و حوصله است و تحقیق درباره بیماری های میکروبی و مبارزه با آنها عشق و علاقه ای وافر می طلبد. این علاقه باید از دو جهت باشد، یکی علقه به مسائل زیستی و دیگری علاقه به امور آزمایشگاهی.

دانشجوی این رشته باید از دو توانایی مهم برخوردار باشد که یکی از آن ها حافظه ای قوی است چون بیشتر مطالب این رشته تئوری است و دوم قدرت تجزیه و تحلیل است چرا که اگر دانشجویی نتواند از اطلاعاتی را که در حافظه اش جمع آوری کرده است، بهره برداری مناسب کرده و تحلیل مناسبی داشته باشد، مثل کامپیوتری که خاموش می ماند ، هیچ استفاده ای از آن نمی شود.

• گرایش های زیست شناسی:

۱-گرایش علوم گیاهى:

دانشجویان با گذراندن دروس مشترک و اختصاصى خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختیارى و با جنبه کاربردى نیز پیش بینى شده است می توانند احتیاج مؤسسات پژوهشی، آموزشی، تولیدى و خدماتى به کارشناسان علوم گیاهى را برطرف نمایند. از جمله دروس تخصصى گرایش علوم گیاهى عبارتند از: قارچشناسی، جلبکشناسی، مورفولوژى گیاهی، فیزیولوژى گیاهی، اصول و روشهاى ردهبندى گیاهان ، اکولوژى گیاهی و … . اهمیت این گرایش با توجه به احتیاج مراکز پژوهشى به کارشناسى علوم گیاهى آشنا به مسئله های گیاه شناسى و فیزیولوژى گیاهی، نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در کشاورزى و صنایع دارویی، نیاز علوم گیاه پزشکى به کارشناسان علوم گیاهی، غذائى و چوب و کاغذ و … نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در مسئله های محیط زیست، رفع نیازمندىهاى علوم طبیعى و باغهاى کشاورزى به کارشناسان علوم گیاهى و پاسخگویى به نیاز مرکز های آموزشى و پژوهشى در زمینه تربیت مدرس و محقق علوم گیاهى به خوبى روشن می شود.

۲-گرایش علوم جانورى:

هدف این گرایش به وجود آوردن زمینههاى مساعد براى شناخت علوم جانوری، برقرارى ارتباط صحیح آن با سایر علوم و به طبع تربیت کارشناسانى است که قابلیت درک و حل مسائل بنیادى علوم جانورى را داشته و به جنبه هاى کاربردى آن آشنا باشند. متقاضیان ورود به این گرایش باید در دروس – زیستشناسی، فیزیک، شیمى و ریاضى دبیرستان قوى باشند. مهم بودن این گرایش با توجه به احتیاج علوم پزشکی، بخشهاى تحقیقاتى و آموزشى و موزهها و باغهاى وحش به کارشناس و محقق در گرایش علوم جانورى به خوبى مشخص میشود. حشره شناسى و زیست شناسی مولکولی، جانورشناسی، فیزیولوژیک جانورى و … از جمله دروس تخصصى این گرایش میباشند.

۳-گرایش علوم میکروبیولوژى:

هدف این گرایش شناخت جانداران میکروسکوپى و مسائل مختلف مربوط به زندگى آن ها است. متقاضیانى که دیپلم تجربى داشته باشند در این گرایش موفقتر هستند. علاوه بر علاقه به مسائل زیستى داوطلب می باید به امور آزمایشگاهى (نظیر کشت میکروارگانیزمها) علاقهمند باشد. میکروبیولوژى عمومی، میکروبیولوژى محیطی، میکروبیولوژى صنعتی، قارچشناسى ویروسشناسی، باکترىشناسی، تک یاخته شناسى و … از جمله دروس اختصاصى این گرایش مىباشند. اهمیت این رشته با توجه به احتیاج صنایع غذیى و تخمیرى به کارشناسان این گرایش، نیاز علوم پزشکى و دارویی، نیاز سازمانهاى محیط زیست و مبارزه با آلودگى آن، نیاز دانشگاهها به مدرس و محقق ، نیاز کشاورزى و دامپروری و … به خوبى روشن میشود.

۴-گرایش علوم سلولى و مولکولى:

تربیت کارشناسان متخصص براى شناخت مسائل و پدیدههاى زیستى در قالب سلولى و مولکولى هدف این گرایش است. اهمیت این گرایش با توجه به لزوم توسعه این دانش، لزوم تحقیقات گسترده در زمینه اعتلا علوم پزشکى و دارویى و صنعتی، لزوم قطع وابستگى و اغاز نو اندیشى در مسائل علوم سلولى و مولکولی، لزوم فراهم آوردن تربیت محقق و مدرس در این زمینه، به خوبى روشن می شود.متقاضی ورود به این رشته می باید علاقه مند و مستعد (مخصوصاً در کارهاى آزمایشگاهی) باشد. ایمنولوژى بافت شناسی، زیست شناسی سلولی، بیوشیمى ویروسها، سیتوشیمى و … از جمله درس های اختصاصى این گرایش میباشد.

۵-گرایش دبیرى زیست شناسی (زیست شناسی عمومى):

فارغ تحصیلان این گرایش با گذرانیدن دروس مشترک تخصصى خود (به همراه تعدادى دروس تربیتى به منظور آشنائى با فنون معلمی) می توانند توانائیهاى لازم براى رفع نیازهاى وزارت آموزش و پرورش به دبیران زیست شناسی را به دست آورند.

ادامه تحصیل در کلیه گرایش هاى بالا تا کارشناسى ارشد در داخل و تا سطوح بالاتر در خارج از کشور امکان پذیر است.

ضمناً بر اساس مصوبه های جدید شوراى عالى برنامه ریزى در نظر است رشته زیست شناسی در مقطع کارشناسى داراى ۲ رشته و ۱۰ گرایش باشد.

بازار کار زیست شناسی در ایران:

در حال حاضر کارشناسان میکروبیولوژی به عنوان نیروهایی که مسلط به تکنیکهای میکروبیولوژی هستند در پژوهشگاه نفت برای تحقیق روی میکروبهای نفت خوار یا گوگردزدایی، در بخش صنایع غذایی در کارخانه های کنسروسازی و کمپوت سازی و در صنایع بهداشتی مشغول به کار هستند ولی مسلم است کسی که در رشته میکروب شناسی مدرک لیسانس دارد، باید در کنار یک کارشناس که دارای تحصیلات عالی تری است کار بکند اما اگر دانشجوی این رشته به مدارج بالاتر تحصیلی دست یابد، افزون بر بدست آوردن اطلاعات جدیدتر، می تواند موقعیتهای شغلی بهتر و متنوع تری داشته باشد.

-کاربرد این رشته آنقدر گسترده است که قابل ذگر نیست برای مثال محقق این رشته از یک سوی می تواند به بررسی کاربرد سلاح های میکروبی و طرق پیشگیری از این سلاح ها بپردازد و از سوی دیگر می تواند در کارخانه های عطرسازی به ساخت عطرهای خوشبو به یاری میکروب ها مشغول باشد.

-تهیه ابزار آزمایشگاهی مورد نیاز در این رشته یکی از شغلهایی است که برخی از فارغ تحصیلان میکروبیولوژی جذب آن می شوند و در این زمینه خدمت های شایسته ای انجام می دهند.

-رشته میکروبیولوژی موقعیت های شغلی متنوعی دارند که از ان جمله می توان به فعالیت در موسسه استاندارد و یا آزمایشگاه های کارخانه های تهیه مواد بهداشتی و غذایی در جهت تشخیص کیفیت و سلامت این مواد از نظر عدم آلودگی میکروبی اشاره کرد.

همچنین عده ای از فارغ تحصیلان در مراکز تهیه مواد دارویی مانند تهیه آنتی بیوتیک ها کار می کنند زیرا از برخی میکروارگانیسم ها مثل کپکها و اکتیومیست ها می توان برای تهیه بعضی از آنتی بیوتیک هایی مثل پنی سیلین ها و استرپتومایسین استفاده کرد و بالاخره کارخانه های تهیه اسیدها مانند اسید بوتریک و اسید استیک و حلال ها مانند الکل و استون و مرکز های تهیه واکسن مانند موسسه رازی و انستیتو پاستور ایران می توانند مرکز های جذب فارغ تحصیلان این رشته باشند.

امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:

امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

• دروس اختصاصی رشته زیست شناسی

• جانور شناسی
• تشریح و موفولوژی
• تالوفیتها
• سیستماتیک گیاهی
• بیوشیمی
• اکولوژی
• بیوفیزیک
• آمار زیستی
• میکروبیولوژی گیاهی
• و….

• میکروبیولوژی – ژنتیک

وقتی که از پشت میکروسکوپ به یک قطره آب، یک برگ درخت و یک مشت خاک می نگری دنیای عجیب و خارق العاده میکروارگانیسم ها در مقابل دیدگانت گشوده می شود. دنیای موجودات حیرت انگیز که توانایی آنها در هیچ موجود دیگری حتی انسان به چشم نمی خورد.

به راستی چه موجودی می تواند در قدرت رشد با باکتری برابری کند؟ باکتری که شاید یک میلیونیم گرم (میکروگرم) نیز وزن نداشته باشد اما اگر شرایط محیط برای تکثیر تصاعدی آن مناسب باشد، در عرض 72 ساعت انبوه باکتریهای تولید شده وزنی سه هزار برابر وزن کره زمین خواهند داشت و این تنها یکی از جلوه های دنیای شگفت انگیز میکروارگانیسم ها است، دنیایی که در رشته میکروبیولوژی (میکروب شناسی) مورد بررسی قرار می گیرد.

اما میکروارگانیسمها که اساس و پایه علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند، چه هستند؟

محمدعلی آموزگار دانشجوی دوره دکترای میکروبیولوژی دانشگاه تهران در این باره می گوید: میکروارگانیسمها موجودات ریز ذره بینی مانند: باکتریها، ویروسها، قارچهای میکروسکوپی و پرتوزوئرها هستند که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند.

وی همچنین در مورد جایگاه میکروارگانیسمها در رشته میکروبیولوژی می گوید: علم میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به بررسی و مطالعه میکروارگانیسم ها می پردازد در این علم ارتباط میکروارگانیسم ها با خودشان و همچنین با موجودات عالی تر مانند انسان، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.

•  گرایش‌های علم میکروبیولوژی

الف) گرایش پزشکی: در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی فغالیت آنها بررسی می شود. البته این گرایش قسمت کوجکی از علم میکروبیولوژی را برای خود اختصاص می دهد چرا که از میان میکروبهای شناخته شده فقط حدود 170 نوع میکروب، بیماری زا هستند و بقیه میکروبها تا کنون شناخته شده اند، میکروبهای مفید می باشند.

ب) میکروبیولوژی غذایی: بسیاری از مواد غذایی مثل ماست یا پنیر به یاری میکروبها تولید می شوند.

ج) میکروبیولوژی صنعتی: در این گرایش از میکروبیولوژی از میکروبهای مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی ( تهیه کود به یاری مواد زاید و زباله ها) استفاده می شود، همچنین از میکروبها در رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد.

دکتر علی اکبر محمدی متخصص میکروبیولوژی و رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی نیز در معرفی این رشته می گوید: رسته میکروبیولوی که با میکروارگانیسمها یعنی موجودات ریز ذره بینی سر و کار دارد، دو جنبه مهم دارد، یکی مبارزه با میکروارگانیسم های خطرناک و بیماری زا که حیاط انسانها، حیوانات و گیاهان را به خطر می اندازند و میکروبیولوژیست با شناسایی روش و مسیر ایجاد بیماریها می تواند این مسیر را متوقف کرده و از چرخه و سیر بیماری جلوگیری کند و جنبه دیگر استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم ها برای تولید مواد غذایی و تبدیل بهینه صنایع غذایی مثل تهیه پنیر، ماست و یا حتی نان و همچنین تولید داروهای پزشکی و دامپزشکی می باشد.

در واقع علم میکروبیولوژی در مورد چگونگی استفاده بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از ضررها و زیانهایی که میکروارگانیسم ها می توانند به حیات انسانها، دامها و نباتات وارد کنند، بحث می کند.

• میکروبیولوژی یا زیست شناسی سلولی مولکولی

گاه می شنویم که از رشته میکروبیولوژی با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد می شود برای مثال در بعضی از قسمتهای دفترچه های آزمون سراسری سازمان سنجش آموزش کشور از این رشته با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد شده است و به همین دلیل تعدادی از داوطلبان آزمون سراسری تصور می کنند که رشته میکروبیولوژی همان رشته علوم سلولی مولکولی است و در نتیجه هنگام انتخاب رشته با مشکلاتی روبرو می شوند.

دکتر محمدی درباره تفاوت بین این دو رشته می گوید: در حقیقت علم میکروبیولوژی مادر علوم سلولی مولکولی است چون زمانی که راجع به فیزیولوژی سلول ( به اصطلاح چگونگی کار کردن و سوخت و ساز بدن سلول)

صحبت می شود، در واقع ساختار سلول به عنوان یک میکروارگانیسم مورد بررسی قرار می گیرد، اما این باعث نمی شود که دو رشته فوق را یکی بدانیم چون علوم سلولی مولکولی از حیطه فعالیتهای بیرونی میکروب خارج شده و وارد فعالیتهای درونی آن می شود، در حالیکه در علم میکروبیولوژی تأثیرات بیرونی میکروارگانیسم ها مطالعه می شود برای مثال شما در علم میکروبیولوژی نگاه می کنید که میکروارگانیسم مورد نظر شما چه نوع بیماری ایجاد کرده و از روی آثار بیماری حدس می زنید میکروارگانیسمی را که بررسی می کنید چه نوع میکروبی است .

دکتر محمدی همچنین در مورد نام رشته میکروبیولوژی می گوید: با توجه به اینکه امروزه علوم بسیار ریز، جزئی و تخصصی شده است، بهتر است که دو علم میکروبیولوژی و علوم سلولی و ملکولی در کنار یکدیگر و با نام تخصصی به علم زیست شناسی خدمت بکنند نه اینکه یک علم، دیگری را احاطه بکند. مثلا اگر بخواهیم میکروبیولوژی را زیر مجموعه ای از علوم سلولی و مولکولی بدانیم، اشتباه است چون بعضی از اوقات علوم سلولی و مولکولی کاری به میکروارگانیسم ها ندارد و در مورد سلولهای یوکاریوتی یا سلولهای انسانی صحبت می کند.

• موضوع اين رشته تحصيلي:

رشته بيوتکنولوژي يک رشته کاربردي و ميان رشته اي مهندسي علوم است که قلمرو آن حداقل 33 حوزه تخصصي علوم را در برمي گيرد. اين رشته در کشور ما از سال 1378 در دانشکده علوم دانشگاه تهران در مقطع دکتراي پيوسته ارائه مي شود.

اين رشته از سه مرحله کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري تشکيل شده است که دانشجويان در مرحله کارشناسي پس از گذراندن موفقيت آميز132 واحد دروس مشترک معرفتي- نظري، علوم پايه، پزشکي، مهندسي و مباني بيوتکنولوژي به اضافه آموختن زبان انگليسي در حد 550 نمره تافل و آشنايي کامل با يک زبان برنامه نويسي کامپيوتر در صورتي که معدل آنها در هر نيمسال تحصيلي 15 باشد، مي توانند وارد مرحله دوم يعني مقطع کارشناسي ارشد شوند که در اين مقطع يکي از 6 گرايش بيوتکنولوژي ميکروبي، بيوتکنولوژي پزشکي، بيوتکنولوژي محيطي و دريايي، بيوتکنولوژي مولکولي، فرآورش زيستي و بيوتکنولوژي کشاورزي (گياهي) را انتخاب کرده و بعد از گذراندن 48 واحد در يکي از گرايشهاي تخصصي، و انجام معادل 6 واحد پژوهشهاي انفرادي و ارائه 2 واحد سمينار از مقطع کارشناسي ارشد فارغ التحصيل مي شوند. در اين مرحله در صورتي که ميانگين نمرات دروس مقطع کارشناسي ارشد آنها حداقل 16 باشد، مي توانند در امتحان جامع شرکت کنند و در صورت موفقيت در اين امتحان، وارد مرحله دکتراي تخصصي (D.Ph ) خواهند شد و رسما براي ثبت پايان نامه دکتري اقدام کنند. به عبارت ديگر دانشجويان اين رشته نيز براي ورود به مقطع کارشناسي ارشد و دکتري بايد شرايط لازم را داشته باشند، يعني بايد ميانگين معادل بالايي داشته و در آزمون جامع موفق شوند اما در يک آزمون رقابتي شرکت نمي کنند.

• توانايي هاي لازم:

رشته بيوتکنولوژي از بين داوطلبان گروه آزمايشي رياضي فيزيک و علوم تجربي دانشجو مي پذيرد چرا که بعضي از گرايشهاي اين رشته به علوم پزشکي و بعضي ديگر از گرايشها به رشته هاي مهندسي مربوط مي شود. گفتني است که دوره دکتراي مستقيم بيوتکنولوژي، دوره آموزشي خاصي است که مناسب با توانايي هاي دانشجويان سرآمد به صورت پيوسته و فشرده تنظيم شده است و با پذيرش دانشجوياني که از نظر بهره هوشي، قدرت درک و استدلال، توان نوآوري و خلاقيت، خودآموزي و استفاده مناسب از وقت، علاقه و انگيزه شديد به يادگيري و توانايي هاي ذهني و رواني سرآمد همگنان خود هستند، آنان را براي اخذ درجه دکتري در اين رشته آماده مي کنند.

از همين رو نيمي از ظرفيت پذيرش اين رشته به داوطلباني اختصاص دارد که در مرحله ما قبل نهايي المپيادهاي دانش آموزي رياضي، فيزيک، شيمي، کامپيوتر و زيست شناسي پذيرفته شده باشند و نيمي ديگر نيز به داوطلباني که از طريق آزمون سراسري وارد شده و نمره کل آزمون سراسري آنها از 10000 کمتر نباشد. براي مثال در اولين سال ارائه اين رشته، آخرين رتبه قبولي 173 و در سال دوم، آخرين رتبه قبولي 150 بود.در ضمن از پذيرفته شدگان اين رشته، مصاحبه علمي به عمل مي آيند تا دانشجوياني که واقعا علاقه مند بوده و انگيزه علمي لازم را دارند، وارد اين رشته شوند.

• موقعيت شغلي در ايران:

رشته بيوتکنولوژي، يک رشته جديد است و بي شک مدتي زمان خواهد برد تا فارغ التحصيلان آن، جايگاه واقعي خويش را پيدا کنند اما اين به معناي آن نيست که موقعيت شغلي براي فارغ التحصيلان اين رشته مهيا نمي باشد. چون زمينه کار بيوتکنولوژي در داخل کشور مساعد است و براي مثال در حال حاضر عده اي از دانشجويان دوره دکتراي ميکروبيولوژي که در زمينه بيوتکنولوژي ميکروبي مطالعه مي کنند، بر روي آبهاي شور کشور مثل درياچه اروميه که امکان رشد موجودات در آن پيچيده و مشکل است، تحقيق مي کنند تا با بهره گيري از تکنيک هاي بيوتکنولوژي، محيطي مناسب براي رشد موجودات دريايي در داخل آن فراهم آورند. از سوي ديگر فارغ التحصيلان اين رشته مي توانند به عنوان نيروي انساني متخصص براي مديريت مياني و هدايت امور فني خطوط توليد، مزارع و آزمايشگاهها مشغول به فعاليت شوند.

• درسهاي اين رشته در طول تحصيل

دروس مشترک بين گرايشهاي مختلف بيوتکنولوژي:

روانشناسي عمومي، فلسفه عمومي، فلسفه هنر و زيبايي شناسي، فلسفه و روش شناسي علوم، تاريخ علم، روش تحقيق، مباني منطق، منطق رياضي، اصول مباني مديريت صنعتي، آشنايي با قرآن کريم، مباني علم و حقوق و روابط بين الملل، اصول علم اقتصاد، رياضي عمومي، آمار و احتمالات، محاسبات علمي عددي، شيمي عمومي، شيمي آلي، شيمي تجزيه، شيمي فيزيک، مکانيک، الکتريسيته و مغناطيس، موج و حرارت، فيزيک جديد، زيست شناسي عمومي، زيست شناسي سلولي،زيست شناسي مولکولي، ژنتيک عمومي، ژنتيک ميکروارگانيسم ها، اصول مهندسي ژنتيک، ميکروبيولوژي عمومي، ميکروبيولوژي کاربردي، بيوشيمي ساختماني، متابوليسم، روش هاي بيوشيمي و دستگاهها، ايمني شناسي، زيست شناسي پرتوي، اصول مهندسي بيوشيمي، موازنه جرم و انرژي، مکانيک سيالات، انتقال حرات، انتقال جرم، مباني بيوتکنولوژي پزشکي، مباني بيوتکنولوژي مولکولي، مباني بيوتکنولوژي کشاورزي، مباني بيوتکنولوژي محيطي، مقررات زيست ايمني.

دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي پزشکي:

ايمونوژنتيک، ايمني شناسي سلولي – مولکولي، ژنتيک پزشکي، متابوليت هاي ميکروبي، فاراماکوژنتيک، فرآورده هاي نوترکيب، مهندسي ژنتيک پيشرفته، آنزيمولوژي.

دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي محيطي و دريايي:

فروشوئي ميکروبي، تصفيه بيولوژيکي فاضلابها، تصفيه بيولوژيکي آلاينده هاي خطرناک، آلودگي دريا و بيوتکنولوژي دريايي، پاکسازي زيستي، مدلسازي و شبيه سازي فرآيندها، معادلات ديفرانسيل، شيمي فيزيک، ميکروبيولوژي محيطي.

دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي مولکولي:

بيوفيزيک سلولي مولکولي، مهندسي ژنتيک پيشرفته، آنزيمولوژي، ساختمان و عمل پروتئين ها، ساختمان و عمل اسيدهاي نوکلئيک، زيست شناسي مولکول پيشرفته، بيولوژي سلولي- مولکولي تکويني، شيمي فيزيک.

دروس تخصصي گرايش فرآورش زيستي:

مهندسي واکنش هاي شيميايي، فرآيندهاي جداسازي، طراحي راکتورهاي بيوشيميايي(بيوراکتورها)، مباني بيوتکنولوژي تخمير، پديده هاي انتقالي در سيستم هاي بيوشيمي، کنترل فرآيند، طرح و اقتصاد مهندسي، معادلات ديفرانسيل، شيمي فيزيک.

دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي کشاورزي:

سيتوژنتيک(کلاسيک و نوين)، اصول اصلاح نباتات، اصلاح نباتات پيشرفته، کشت بافت گياهي و کاربردهاي آن، تعيين نقشه ژني گياهي(کلاسيک ونوين)، ژنتيک مولکولي گياهي، روشهاي نوين انتقال ژن به گياهان، آفات و بيماريهاي گياهي، مهندسي ژنتيک پيشرفته.

دروس تخصصي گرايش بيوتکنولوژي ميکروبي:

ميکروبيولوژي محيطي، فيزيولوژي ميکروارگانيسم ها، پديده هاي تخميري، پروتئين ها و پلي ساکاريدهاي ميکروبي، بيوتکنولوژي غذايي، بيوتکنولوژي آرکي باکترها، آنتي بيوتيکها، بيوتکنولوژي قارچ ها.

ژنتيک، دانش انتقال صفات وراثت از والدين به فرزندان است که اين والدين ممکن است انسان، درخت، و يا حتي باکتري باشند. ژنتيک ، مي کوشد تا از مکانيزم¬هاي ملکولي عامل انتقال صفات از نسلي به نسل ديگر سخن بگويد، از اين رهگذر و همگام با پيشرفتهاي روز افزون دانش ژنتيک و نامگذاري قرن 21 به عنوان عصر ژنتيک و ضرب آهنگ شتابانِ پرداخت به اين دانش در جهان، گرايش ژنتيک در چند سال اخير در کشور ما ايجاد شده است.

دانشجويان اين رشته، براي آشنايي با دنياي وسيع اين دانش و دستاوردهاي مختلف آن، مباحثي پراهميت همچون ژنتيک سرطان، روشهاي تشخيص بيماريهاي ژنتيک پيش و پس از تولد، شناخت ناقل بيماريها، اصول مشاوره ژنتيکي، نقش ژنتيک در بروز رفتارهاي فردي و اجتماعي، شناخت جمعيتهاي مختلف ژنتيکي و نژادهاي انساني، ژن درماني، پزشکي قانوني و روشهاي اصلاح نژاد ژنتيک مولکولي را مورد بررسي قرار مي دهد. در بين اهداف گوناگوني که براي اين رشته برشمرده اند، اصلاح ژنها با چشم انداز بهبود نقصهاي آتي، توليد انبوه واکسنهاي انساني و حيواني و توليد داروهاي جديد و پروتئين هاي گوناگون از جمله مهمترين اهداف، به حساب مي آيند.

نظر با استاد

در واقع، در مورد دانش ژنتيک، نيازي به گفتگوي زياد نمي باشد؛ ولي در يک جمله مي توان گفت از زماني که حيات در روي کره زمين آغاز شد و آفرينش، به وجود آمد- که حدود يك ميليارد سال مي باشد- مي بايستي هر موجودي صفات خود را به نسل بعدي به ارث بگذارد و در نتيجه دانش ژنتيک از همان زمان، حاکم بر دنياي امروز و حيات شد.

در جهان امروز هم بدون هيچ گونه پيش داوري و خود شيفتگي، بايد عرض کرد که هيچ مسأله اي را نداريم که ژنتيک در آن تأثير نداشته باشد؛ از کليه بيماريها گرفته تا همه جانوران که حالا چه در اصلاح نژاد آنها و چه در پيشگيري و چه در مبارزه با آنها و چه در گياهان که آنها را به صورت تجاري درآورده و از آنها استفاده بهينه کرده و به خصوص در مورد اشرف مخلوقات موجودي به نام انسان چه در صفات سالم و چه صفات بيماري زا، همه اينها با ژنتيک سر کار داريم.

در جهان امروز که آغاز قرن 21 است پيش بيني شده که تا 30 سال ديگر و يا حداکثر 40 سال ديگر، کليه و يا شايد قريبِ کلي از تشخيصهاي پزشکي حتي در بيماريهاي غيرژنتيکي، اکثر واکسنها براي پيشگيري و تقريباً اکثر درمانها حتي داروهاي ژنتيکي، از طريق ژنتيک صورت مي گيرد.

در ايران تا حدودي که مي شد برنامه ريزي کرد، در بين رشته هاي ديگر اروپايي، کارهاي بسيار خوبي انجام شده اما هنوز پيش بيني و آينده نگري کلان براي اينکه نسل جوان ما بخواهند در آينده چه مسائل و خدماتي در امر ژنتيک داشته باشند، چه ژنتيک انساني يا پزشکي، ژنتيک گياهي و يا حيواني در سطح آموزش، پژوهش و خدمات رساني برنامه ريزيهاي کلان صورت نگرفته است.

رشته ژنتيک، امروزه در بين جوانان، طرفداران زيادي پيدا کرده است، به خصوص دانش آموزان، قبل از اينکه وارد دانشگاه شوند به دنبال اين رشته هستند و بعد از دوره ليسانس هم دنبال اين هستند که کارشناسي ارشد و دکترا و دکتراي ارشد خود را بگيرند؛ به هر حال دنياي امروز، دنياي ژنتيک است. هيچ رشته اي در علوم مختلف از پزشکي گرفته تا علوم کشاورزي، ميکروبيولوژي و صنايع مختلف و علوم قضايي وابسته به علم ژنتيک هستند.

نظر با دانشجويان

هدف از انتخاب رشته (دانشجو): به خاطر علاقمندي به اين رشته که از دوران دبيرستان نشأت گرفته و حتي عاملي که باعث ايجاد انتخاب اين رشته شد، دبيران خوب دبيرستان بود. برداشت جامعه نسبت به اين رشته اصلاً درست نيست يعني آنقدر که به رشته پزشکي اهميت مي دهند به رشته زيست شناسي اهميت نمي دهند، ولي رشته خوبي به نظر مي آيد.

گرايش ژنتيک از رشته زيست شناسي سلولي و مولکولي با ارائه دروس عمومي، پايه و اختصاصي، دانشجويان را با اطلاعات مربوط به اين رشته آشنا مي كند.

رياضي 1 و 2، فيزيک 1 و 2 و شيمي 1 و 2 به عنوان دروس پايه، بحثهاي ابتدايي و پايه اي را به دانشجويان مي آموزد.

شيمي آلي 1 و 2 که بررسي ساختار دروني مولکولها و اتمها و ترازهاي انرژي را بر عهده دارد از دروس مهم تخصصي به شمار مي رود.

ژنتيک 1 و 2 به بررسي صفات وراثتي از يک نسل به نسل ديگر و چگونگي بروز صفات و خصوصيات مختلف در يک فرد مي پردازد.

ژنتيک سرطان که به بررسي ارتباطي ديواره سرطان با ساختمان ژنمو مي پردازد.

ژنتيک رفتاري که بررسي رفتارها و خصوصيات مختلف افراد از نظر وراثتي و بدون توجه به محيط را بر عهده دارد.

ژنتيک انساني که توارث صفات در انسان و مشاوره ژنتيکي پيش از ازدواج و نابهنجاري هاي وراثتي را مورد بررسي قرار مي دهد.

يك دانشجو بيان مي کند كه دليل انتخاب رشته اش، علاقه به اين رشته بوده که در حال توسعه زياد در ايران است و اين رشته هنوز در ايران جا نيفتاده و تأثير نگرش جامعه به اين رشته زياد خوب نبوده چون تازه و نو مي باشد.

براي ورود به اين رشته، شرايط خاصي لازم است که شرط اول، گرفتن پايان نامه در دوره کارشناسي است. دانشجويان، لازم است در گرايش زيست شناسي و ادامه تحصيل آن در گرايشهاي مختلف اين رشته و براي Background خيلي قوي، در دروسي مثل ژنتيک، ميکروبيولوژيک و بيوشيمي بسيار قوي باشند. البته دانشجويان زيادي در پزشکي داريم که بعد از اتمام رشته پزشکي، علاقه به ادامه تحصيل در يکي از گرايشهاي ژنتيک به خصوص ژنتيک در پزشکي داشته باشند.

يک دانشجو براي هر رشته اي بايد در شرايط روحي، جسمي خوبي باشد و حال آنكه شرايط به خصوصي هم براي کسي که مي خواهد رشته جانورشناسي و يا گياه شناسي بخواند وجود دارد؛ او بايد توانايي داشته باشد که به صحرا برود. ولي اولاً دانشجو بودن يک روح بسيار خدمتگزاري لازم دارد که هدف آن فقط در خدمتگزاري خلاصه مي شود و همه چيز بر روي شغل و زندگي حادث مي شود و اصولاً فرهنگ حاکم بر دانشگاه بايد به صورتي باشد که دانشجويان را به طرف ميل به خدمتگزاري بکشاند. يك دانشجو از نظر اخلاقي، جسمي و روحي، بايد توانايي داشته باشد. مسأله ژنتيک طوري نيست که بخواهند از صبح تا ظهر يکجا و بعدازظهر به بعد جاي ديگر کار کنند، چه در پژوهش و چه در خدمات رساني کارهاي شبانه روزي تلقي مي شوند يعني ما اگر در ارائه خدمات ژنتيکي، تشخيص پيش از تولد، بيماري تالاسمي و انواع کارهاي ديگر، داريم خدمت مي کنيم بعضاً شبانه روز کار مي کنيم.

نظر به گسترده بودن و تخصصي بودن رشته ژنتيک از گرايشهاي رشته زيست شناسي سلولي و ملکولي بايد اشاره نمود که فعاليتها و مشاغل آتي دانش آموختگان اين رشته از يک سو متنوع و در ابعاد گوناگون است و از سوي ديگر محدود به سازمانها و مراکزي است که تحقيقات ژنتيکي به عنوان فعاليت اصلي آنها يا بخشي از فعاليت آنها به حساب مي آيد.

از اين رهگذر سازمانها و نهادهاي زير که در بخش ژنتيک فعاليتهايي را به ثمر مي رسانند قابليتهاي خوب دانش آموختگان را دارا هستند: وزارت جهاد کشاورزي، مراکز پژوهشي وزارت علوم تحقيقات و فن آوري و انستيتو پاستور ايران. افزون بر مراکز ياد شده بخشهاي زير نيز به دليل انجام فعاليتهاي مرتبط با اين رشته، جذب کننده فارغ التحصيلان رشته ژنتيک است: وزارت جهاد دانشگاهي، بخشهاي ژنتيک بهزيستي و بيمارستانها و کلينکهاي خصوصي.

جمع آوری کننده مطلب: پشتیبان محترم پایه دوازدهم؛ سرکار خانم کرمی

تایید کننده مطلب: مدیریت محترم آموزشگاه؛ سرکار خانم ملائکه